Jaki problem rozwiązuje projekt?
Najpoważniejszym problemem środowiskowym, który ogranicza rozwój rejonu nadgranicznego w regionie dawnego Górnego Śląska (dziś Województwo Śląskie i Opolskie, północna część Województwa Morawsko-śląskiego i Ołomunickiego) jest dziś zanieczyszczenie atmosfery.
Proponowany projekt ma uzupełnić wcześniejsze czynności podejmowane w ramach OP Interreg CZ/PL, których zadaniem było przede wszystkim zmapowanie przyczyn tego problemu. Chodziło o projekty Clean Border, Air Silesia i aktualnie realizowany projekt Air Border. W ramach pierwszych dwóch projektów był zmapowany wpływ lokalnych kotłowni, źródeł przemysłowych i transportu na niekorzystny stan atmosfery. Wyniki były pokazane za pomocą mapowych wyjść długookresowych stężeń, które pokazują wpływ podanych grup źródeł w regionie, obejmującym południową część Województwa Śląskiego i wschodnią część Województwa Morawsko-śląskiego. Projekt Air Order jest już skierowany na rozpoczęcie konkretnej współpracy instytucji przy rozwiązywaniu tego problemu. W pierwszej fazie wzrośnie świadomość o przyczynach ekstremalnego zanieczyszczenia atmosfery w najbardziej zanieczyszczonej części tego obszaru (Raciborsko i Karwińsko).
Przyczyny problemu
Z wyników wcześniejszych projektów wynika, że przyczynami pogorszenia jakości atmosfery w rejonie wschodniej części dawnego Górnego Śląska jest koncentracja przemysłu opartego na wydobyciu węgla kamiennego ze wspólnego, polsko-czeskiego złoża, nawiązującego przemysłu hutniczego produkcji żelaza i stali i wzrost zasiedlenia tego obszaru z lokalną energetyką, wykorzystującą węgiel. Dochodzi do przekraczania limitów niektórych substancji zanieczyszczających, szczególnie PM10 i PM2,5 i związanych z nimi wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych oraz metali ciężkich. W północnej części (Województwo Opolskie) o większej koncentracji przemysłu chemicznego w niektórych lokalizacjach są też przekroczone dopuszczalne stężenia innych substancji zanieczyszczających. Strefa Województwa Opolskiego nawiązuje ponadto do pasma Hrubý Jeseník, gdzie znajdują się uzdrowiska leczące choroby dróg oddechowych. Aktualnie rozpoczynają się nowe działania po obu stronach polsko-czeskiej granicy, których celem jest współpraca przy rozwiązywaniu tego problemu.
Co jest celem projektu?
Proponowany projekt został zainicjowany przez Województwo Opolskie i ma za zadanie uzupełnić wiedzę o przyczynach zanieczyszczenia atmosfery w pozostałej części dawnego Górnego Śląska, czyli w Województwie Opolskim, w północno-zachodniej części Województwa Morawsko-śląskiego i w północno-wschodniej części Województwa Ołomunieckiego. Chodzi więc o częściowe rozszerzenie ewidencji działania źródeł z terenu zainteresowania od poprzednich projektów dalej na zachód. Zostaną ponadto ocenione ryzyka zdrowotne w całym interesującym terenie. Głównym celem projektu jest jednak inicjowanie nowej i utrzymywanie istniejącej współpracy w rozwiązywaniu problematyki zanieczyszczenia atmosfery w całym docelowym terenie. Projekt ma więc za cel wsparcie i dalsze rozwijanie wspólnych działań regionalnych organów administracji obu województw, gmin i organizacji pozarządowych, które przyczyniają się do rozwiązywania wspomnianego problemu. To zostanie wypełnione przez realizację następujących celów cząstkowych:
- Zostaną wykorzystane dane i wyniki z projektów Clean Border i Air Silesia, które będą zaktualizowane i wprowadzone w taki sam sposób i do regionu Województwa Opolskiego i czeskiej, zachodniej części Górnego Śląska.
- Zostanie opracowany docelowy, czasowy zespół studiów rozsyłu w tej strefie, który uzupełni wyniki projektów Clean border i Air Silesia również w czasie.
- Na podstawie wyników powyższych studiów rozsyłu zostanie opracowana analiza ryzyk zdrowotnych dla całego odnośnego obszaru.
- Wyniki zostaną rozszerzone na powiększony teren zainteresowania (Jesenicko, Krnovsko,Opavsko, Ostravsko, Karvinsko, Województwo Opolskie, Raciborsko i Rybnicko). Rozszerzenie wyników zostanie wykonane za pomocą technologii informatycznych, materiałów informacyjnych, konferencji i szeregu seminariów dla gmin i ludności.
Jakich/ej zmian(y) oczekuje się w konsekwencji realizacji projektu?
Dużym problemem obszaru polsko-czeskiego pogranicza jest zanieczyszczenie powietrza. Stąd inicjatywa podjęcia współpracy interdyscyplinarnych instytucji naukowych z Polski i Czech na rzecz charakterystyki ryzyk środowiskowych związanych z zanieczyszczeniem powietrza oraz określenia ich wpływu na zdrowie ludności. Społeczeństwo, mimo iż słyszy o zanieczyszczonym powietrzu i widzi wskaźniki tego zanieczyszczenia, nie zawsze jest świadome zagrożeń jakie te zanieczyszczenia niosą na ich zdrowie. Poprzez działania projektu: seminaria, konferencję, monografię oraz publikowanie na stronie internetowej informacji o poziomie zanieczyszczenia powietrza skorelowanym z informacją o jego wpływie na zdrowie ludności powiększona zostanie wiedza społeczności, władz publicznych i innych zainteresowanych podmiotów o realnym niebezpieczeństwie jakie niosą zanieczyszczenia powietrza dla zdrowia ludzi. Zwiększenie tej świadomości przyczyni się do podjęcia już na poziomie oddolnym (w miejscach zamieszkania ludności) realnych działań na rzecz poprawy jakości powietrza. Działania projektu skierowane bezpośrednio do grup docelowych zacieśnią także relacje między obywatelami i instytucjami. Zwiększona zostanie również intensywność interdyscyplinarnej współpracy instytucjonalnej na rzecz rozwiązywania problemów zanieczyszczenia powietrza. Efekty realizacji projektu pozwolą także na pobudzenie zaangażowania społeczności do wspólnego rozwiązywania międzynarodowego problemu zanieczyszczonego powietrza. Przyczyni się to do podejmowania kroków zaradczych na rzecz poprawy jakości powietrza w Polsce i Czechach. W okresie długookresowym wdrożenie takich kroków oznacza konkretne oszczędności oraz zdecydowaną poprawę warunków życia na polsko-czeskim pograniczu. Warunkiem dalszego rozwoju polsko-czeskiego pogranicza jest wzajemne współistnienie i wzrost poziomu współpracy mieszkańców po obu stronach granicy. Ta nie jest możliwa bez wzajemnego zaufania i wymiany obiektywnych informacji.